Onderwijstips

  1. Home
  2. Generatieve AI in het UGent-onderwijs: impact en aanpak

Generatieve AI in het UGent-onderwijs: impact en aanpak

Laatste update: 11 september 2024 

Het gebruik van generatieve AI in het UGent-onderwijs heeft impact op de competenties die we willen bijbrengen en op de manier waarop we lesgeven en evalueren. Ontdek in deze onderwijstip wat generatieve AI is en lees meer over het UGent-kader binnen onderwijs. Bekijk het overzicht van mogelijkheden om de tools in je onderwijspraktijk te integreren en hoe je aan de AI-geletterdheid van jezelf en van je studenten kan werken. 

I. Generatieve AI: werking, mogelijkheden en risico’s

Generatieve AI verwijst naar AI-systemen die in staat zijn om nieuwe, originele inhoud te creëren op basis van de patronen en structuren die ze hebben geleerd uit bestaande gegevens. Deze technologie gebruikt geavanceerde algoritmen en neurale netwerken, om tekst, afbeeldingen, audio, video's en computercode te genereren die overeenkomt met wat mensen zouden kunnen produceren. 

Generatieve-AI-modellen worden getraind op enorme hoeveelheden data, gehaald van het internet. Ze kunnen nieuwe inhoud produceren die statistisch vergelijkbaar is met hun trainingsgegevens, maar uniek en aangepast aan specifieke input of instructies. Deze technologie vindt toepassingen in verschillende gebieden, zoals kunst, entertainment, communicatie en wetenschappelijke onderzoek. 

 

Wil je meer weten over de werking van generatieve AI? Bekijk dan module 1 op de infosite Generatieve AI: over leren, creëren en doceren.

 

Heb je nog nooit gebruikgemaakt van generatieve-AI-tools zoals ChatGPT? In deze experimenteerleidraad loodsen we je stap voor stap in het eerste gebruik van generatieve AI. 

 

Welke generatieve-AI-tools zijn er?

De bekendste generatieve-AI-tool is ChatGPT (Generative Pre-trained Transformer). Die werd op 30 november 2022 gelanceerd door het Amerikaanse onderzoekslabo OpenAI. Het is een chatbot, waaraan je vragen kan stellen, de zogenoemde prompts. Op die vragen genereert het systeem binnen enkele seconden een antwoord in de vorm van een (korte) tekst. Ben je niet tevreden met de tekst, dan vraag je het systeem om een nieuw antwoord. Dat zal er anders uitzien dan het eerste. Daarnaast kan de tool teksten samenvatten, vertalen, herstructureren en corrigeren, in verschillende talen. In alle teksten kan je vragen de bronnen die je toevoegde te behouden of om je bronnen op te maken in een referentiestijl naar keuze. Tot slot kan de bot ook programmacode met correcte syntax genereren in verschillende programmeertalen, zoals Javascript, Python en React

Naast ChatGPT zijn er nog vele andere chatbots, bv. Claude, Pi … Je hebt ook chatbots die geïntegreerd zijn in bestaande zoekmachines, namelijk Gemini van Google en Copilot van Microsoft. Dat laatste bedrijf integreerde die Copilot ook in hun applicaties, zoals Word en PowerPoint, binnen bepaalde licenties. Specifiek voor academisch onderwijs en wetenschappelijk onderzoek zijn de volgende chatbots interessant: Consensus, Elicit, Scite_, Research Rabbit en ChatPDF. Probeer ze eens uit om te ondervinden wat ze kunnen.

Het is onmogelijk om alle bestaande generatieve-AI-tools op te sommen. De webpagina thereisanaiforthat.com doet een poging om dagelijks de nieuwe apps toe te voegen. Iets gebruiksvriendelijker is de webpagina Generative AI Tools: Types and Models waar de meest courante tools bovenaan staan.

 

Hoe kan je generatieve-AI-tools inzetten (in je onderwijspraktijk)? 

Er zijn heel wat mogelijkheden om AI-tools in te zetten in je onderwijspraktijk. Hieronder bieden we een overzicht van een aantal concrete voorbeelden. Wil je per rol suggesties voor een mogelijke tool? Download dan het pdf-bestand. 

 

Verschillende online bronnen bieden een uitgebreider overzicht van zulke concrete toepassingen in je onderwijspraktijk, in de vorm van casussen, zoals 

Wat zijn de risico's van generatieve-AI-gebruik?

Generatieve AI gebruiken verloopt niet zonder risico’s. Houd steeds onderstaande beperkingen en mogelijke ethische implicaties in het achterhoofd wanneer je de tools gebruikt.

  1. Generatieve AI-gebruik kan een schending van de privacy inhouden. In de gratis tools worden je data vaak bijgehouden om de systemen verder te trainen. Voer dus nooit gevoelige informatie in het systeem in. Het is strafbaar om data die onder de algemene verordening gegevensbescherming (AVG) vallen in te voeren of te delen met zulke systemen, tenzij er expliciete afspraken zijn hoe die informatie wordt verwerkt. Meer info over GDPR en AI vind je op onderzoektips.ugent.be.
  2. De tools kunnen desinformatie genereren. De gegenereerde informatie is inhoudelijk onbetrouwbaar aangezien de data waarop de antwoorden gebaseerd zijn beperkt zijn. Als er namelijk onvoldoende of geen data zijn om een specifieke vraag te beantwoorden, zal je toch een geloofwaardig antwoord krijgen dat niet noodzakelijk waar is. Dat heet “hallucineren”, wat ervoor zorgt dat we moeilijker kunnen inschatten wat waar en wat niet waar is.  Bovendien kunnen die teksten met fouten, fake afbeeldingen enz. een eigen leven leiden, wat bijdraagt tot fake nieuws.
  3. De tools putten bovendien enkel uit de voorbeelden waarmee ze getraind zijn en die zijn niet noodzakelijk representatief voor de taak die opgelost moet worden. Die bias ontstaat echter niet alleen door de kwantiteit, maar ook door de kwaliteit van de data. Ze zijn namelijk van het internet gehaald en dus zelf niet vrij van onwaarheden, vooroordelen en bias. 
  4. De makers bouwden meestal veiligheidsmechanismen in om te voorkomen dat het programma antwoorden geeft die ethisch duidelijk verwerpelijk zijn. Die veiligheidsmechanismen zijn echter gemakkelijk te omzeilen door bepaalde instructies te geven. Bovendien zijn de ethische keuzes cultureel en ideologisch bepaald, op dit moment voornamelijk met een Amerikaanse insteek aangezien de Amerikaanse bedrijven de grootste zijn.
  5. Om zowel bias als ethisch verwerpelijke antwoorden uit hun systemen te krijgen, schakelden de bedrijven achter de tools wereldwijd mensen in om feedback te geven op de antwoorden van de tools. Het is onduidelijk in welke arbeidsomstandigheden die werkkrachten moesten functioneren. In meerdere mediaberichten werd dat aangeklaagd.
  6. Een andere ethische implicatie van generatieve AI is de impact op wetenschappelijke integriteit. Veel tools geven geen bronnen bij de gegenereerde informatie waardoor je steeds moet nagaan wie de oorspronkelijke auteur is.Het is de verantwoordelijkheid van studenten en onderzoekers die de tools gebruiken om te waken over de kwaliteit van hun onderzoek. Dat betekent geen onjuiste bevindingen presenteren, geen werk indienen van anderen onder eigen naam zonder correcte bronverwijzing ...
  7. Het lijkt alsof generatieve AI in staat is om ongelijkheid weg te werken: alle studenten hebben toegang tot de tools, waardoor bv. een tutor inschakelen om bepaalde schrijftaken tot een goed einde te brengen niet meer enkel weggelegd is voor de rijkere studenten. De makers van de tools blijken echter meer en meer betalende versies van hun product aan te bieden die veel performanter zijn dan de gratis versies. Dat werkt net ongelijkheid in de hand.
  8. Ook de ecologische voetafdruk van het gebruik is niet te onderschatten. Voor de ontwikkeling van de tools en het gebruik ervan is een enorme rekenkracht nodig. De datacenters waar de tools worden getraind en de data worden bijgehouden veroorzaken een stijging van elektriciteits- en waterverbruik. Dat water is nodig om de chips af te koelen.
  9. Een bijkomend risico is het gevaar voor antropomorfisme: het lijkt alsof de computer praat en denkt als een mens waardoor we de systemen overmatig gaan vertrouwen. Bovendien bestaat de kans dat we ze als mensen gaan beschouwen, wat een daling kan veroorzaken van menselijke interactie. Het is belangrijk te begrijpen dat de programma’s enkele redeneringspatronen hebben geleerd uit teksten, maar geen expliciete logica bevatten en zeer beperkt zijn in redeneercapaciteiten.

 

II. UGent-beleid voor generatieve-AI-systemen in onderwijs  

De opkomst en toegankelijkheid van generatieve-AI-systemen dwingt opleidingen en lesgevers na te denken over de gevolgen voor de beoogde competenties, voor de onderwijs- en leeractiviteiten en voor de evaluatie. Ook het werkveld en de maatschappij vragen ons om studenten aan te leren de tools verantwoord te gebruiken. 

In samenspraak met de onderwijsdirecteurs en/of facultaire onderwijsondersteuners (CKO/FOO) van alle faculteiten werd onderstaand kader voor het gebruik van generatieve AI in onderwijs voor academiejaar 2024-2025 opgesteld.

 

De UGent  

  • … kiest voor een verantwoord gebruik van GAI-tools in onderwijs met bijzondere aandacht voor
    o de impact op het leren van de student, 
    o de validiteit van de evaluatie, 
    o de ethische implicaties,
    o de voorbereiding van onze studenten op het werkveld en de maatschappij met GAI. 
  • … kiest ervoor om het verantwoord gebruik van GAI-tools vanaf academiejaar 2024-2025 expliciet toe te laten voor elke masterproef. 
  • … kiest ervoor om het verantwoord gebruik van GAI-tools vanaf academiejaar 2024-2025 in andere (schrijf)taken aan te moedigen en enkel te verbieden indien realistisch en noodzakelijk voor het evalueren van de competentie(s). 

 

Aanpak validiteit evaluatie

Alle faculteiten, opleidingen en lesgevers kregen in academiejaar 2023-2024 de opdracht de masterproef met bijhorende studiefiche en masterproefreglement, én alle andere (schrijf)taken in de opleiding die in een niet-gecontroleerde setting worden afgenomen te herbekijken, op het gebied van eindcompetenties en evaluatievormen. De reden was dat de huidige masterproeven en schrijftaken nog (volledig of gedeeltelijk) uitgaan dat studenten geen generatieve-AI-tools gebruiken, waardoor de evaluatie niet langer 100% valide is. 

Bekijk de uitgebreide handleidingen om de masterproef en/of schrijftaken te herbekijken.

Niet enkel bij (schrijf)taken in een niet-gecontroleerde setting moet je waakzaam zijn, ook bij online schriftelijke evaluaties kan de validiteit in het gedrang komen. Indien die evaluaties on campus plaatsvinden, blijft fysiek surveilleren aangewezen. Bij evaluaties op de eigen laptop kan je niet garanderen dat studenten geen generatieve AI gebruiken: een ietwat IT-vaardige student kan online geraken, ook al sluit je de toegang tot andere internetsites af. Bij evaluaties op UGent-beheerde pc’s kan je dat vermijden door NetSupport School te gebruiken. Online schriftelijke evaluaties op afstand brengen heel wat uitdagingen met zich mee en worden daarom enkel aangeraden voor specifieke doelgroepen. 

 

Mag je het gebruik bij (schrijf)taken verbieden?

Een lesgever mag het gebruik van generatieve AI voor taken binnen het eigen opleidingsonderdeel verbieden als dat realistisch en haalbaar is. Bij taken die studenten thuis maken, is een verbod onmogelijk. Je kan niet detecteren of ze de tools al dan niet gebruikt hebben: de bestaande detectietools zijn onbetrouwbaar.

Bij ongeoorloofd gebruik treedt artikel 78 van het onderwijs- en examenreglement in werking.

 

Aanpak AI-geletterdheid 

Er is een belangrijke rol weggelegd voor het onderwijs om in te zetten op AI-geletterdheid, zoals  AI verantwoord kunnen gebruiken , erover kunnen reflecteren, er correct mee in interactie gaan en kennis hebben over de limieten en risico’s. 

Opleidingen moeten dus onderwijs- en leeractiviteiten opzetten die AI-geletterdheid stimuleren en evalueren. Het UGent-beleid waarin het gebruik wordt toegelaten bij masterproeven en andere (schrijf)taken biedt alvast opportuniteiten voor studenten om de tools op een verantwoorde manier te (leren) gebruiken. Bouw die AI-geletterdheid op doorheen het curriculum en identificeer daarvoor vakken waar die aan bod kan komen.

Communiceer helder aan je studenten wat je wel en niet verwacht. Laat ze eventueel aangeven in (schrijf)taken hoe ze de tools hebben gebruikt zodat je zicht hebt of ze de tools al dan niet verantwoord gebruikt hebben. Je kan daarvoor de checklist AI-gebruik van je studenten gebruiken.

 

Nood aan inspiratie hoe je studenten AI-geletterd(er) kan maken? Verwijs studenten naar de Ufora-infosite Generatieve AI: van leren tot creëren of implementeer die in je vak. 

Die onderwijs- en leeractiviteiten vereisen uiteraard dat lesgevers zelf ook voldoende onderlegd zijn in AI. Niet elke lesgever hoeft een AI-expert te worden, maar beschikt idealiter over de basiscompetenties. De facultaire en centrale onderwijsondersteuners bieden workshops AI-geletterdheid voor lesgevers aan. Vraag ernaar in je faculteit.

Je eigen AI-geletterdheid bijspijkeren? Doorloop de Ufora-infosite Generatieve AI: over leren, creëren en doceren.

Aanpak impact op het opleidingsprogramma

Opleidingen starten in academiejaar 2024-2025 met de denkoefening over de impact op opleidings- en eindcompetenties, onderwijsactiviteiten en evaluaties doorheen het opleidingsprogramma. Ze kunnen daarvoor hulp vragen bij de centrale onderwijsondersteuners. Die laatste voorzien ook een ondersteuningsaanbod voor OC’s.

Hierbij zal het belangrijk zijn om

  1. kritisch te reflecteren over opleidingscompetenties in tijden van generatieve AI, te beslissen welke basiscompetenties studenten ook zonder GAI moeten verwerven, hoe competenties en ook onderwijsactiviteiten en leermateriaal moeten worden aangepast, en hoe optimaal kan gezorgd worden voor een valide evaluatie;
  2. in te zetten op digitale geletterdheid (waar AI- en GAI-geletterdheid deel van uitmaken) van lesgevers en van studenten doorheen het programma. 

 

Meer weten? 

Deze onderwijstip kwam tot stand in samenspraak met UGent-experten AI en onderwijs. Ook onderstaande bronnen zijn verwerkt. Heb je nog extra (ondersteunings)vragen?

Contacteer dan onderwijsondersteuning@ugent.be.

Bronnen

Adams, J., Brophy, L., Ediger, J., Herry, L. & Zumpano N. (2022). ChatGPT through an education lens. https://docs.google.com/presentation/d/1WeORhcE2tFOjI92MEMdYZK4wdBHVFOnVzrcc6rj1Pio/mobilepresent?slide=id.ga778454a28_0_111

 

Anseel, F. (2022, 8 december) De meest onderschatte vaardigheid. De Tijd. https://www.tijd.be/opinie/column/de-meest-onderschatte-vaardigheid/10432949.html

 

Cardona, M. A., Rodríguez, R. J., & Ishmael, K. (2023). Artificial Intelligence and the Future of Teaching and Learning Insights and Recommendations. https://tech.ed.gov 

 

Clark, D. (2022) Donald Clark Plan B. http://donaldclarkplanb.blogspot.com/

 

Goethals, P. (2023, 24 januari) De grootste intellectuele hold-up uit de geschiedenis. De Standaard.

https://www.standaard.be/cnt/dmf20230123_97406419

 

Liu, D. (2023, 11 mei). Care and Connection: Assessment in the Age of AI and Analytics. JISC Connect more

 

Miller, M. (2022). Ditch that textbook. https://ditchthattextbook.com/ai/#t-1671292150912

 

Molenaar, I. (2022). “Towards hybrid human-AI learning technologies.” European Journal of Education, 00, 1–14. https://doi.org/10.1111/ejed.12527

 

Monash University “Generative AI and assessment” 21 augustus 2023  https://www.monash.edu/learning-teaching/TeachHQ/Teaching-practices/artificial-intelligence/generative-ai-and-assessment#tabs__3173682-02

 

Rubens, W. (2022) Blog over ChatGPT. https://www.te-learning.nl/blog/

 

SURF (12 januari 2023) Impact ChatGPT op onderwijs [webinar]

 

UNESCO (2023) Guidance for generative AI in education and research https://www.unesco.org/en/articles/guidance-generative-ai-education-and-research

 

Van Deyzen, B (2023) ChatGPT-verzameling bronnen. https://communities.surf.nl/ai-in-education/artikel/chatgpt-verzameling-bronnen

 

Van Gorp, S. (2023, 10 januari). Moedig studenten aan de intelligente software ChatGPT te gebruiken. De Tijd. https://www.tijd.be/opinie/algemeen/moedig-studenten-aan-chatgpt-te-gebruiken/10439226.html

 

VU Amsterdam (2022). Hoe ga je als docent om met ChatGPT? https://vu.nl/nl/medewerker/didactiek/hoe-ga-je-als-docent-om-met-chatgpt

 

Watkins, Ryan (2022). Update your course syllabus for ChatGPT.  https://medium.com/@rwatkins_7167/updating-your-course-syllabus-for-chatgpt-965f4b57b003

Bijlagen

Laatst aangepast 20 november 2024 08:24