Kritisch denken is niet inherent aan de menselijke natuur. Alle mensen hebben de neiging om te zoeken naar argumenten die hun mening onderbouwen, en om tegenargumenten te vermijden, negeren of minimaliseren. Het is echter de taak van een universiteit om studenten vertrouwd te maken met die essentiële 21ste-eeuwse vaardigheid om te leren kritisch te denken. Maar hoe integreer je die vaardigheid in je lespraktijk? 

Wat moet je weten over kritisch denken?  

Kritisch denken is een hogereordevaardigheid, namelijk een complexe activiteit die veel onderliggende eenvoudigere cognitieve vaardigheden integreert. Een kritische denker onderbouwt eigen redeneringen met goede bronnen en durft die redeneringen ook te bekritiseren. Leren kritisch te denken is even moeilijk als een tweede taal verwerven, en vergt dan ook veel tijd. 

Hoe leer je studenten kritisch te denken? 

Allereerst moeten studenten notie hebben van de theorie over kritisch denken en redeneren. Anders kunnen ze de feedback op hun prestaties moeilijk inschatten. Ze moeten dus eerst bepaalde termen en concepten beheersen.    

Maar studenten leren vooral kritisch te denken door gericht te oefenen. Die oefeningen vertonen het best een stijgende moeilijkheidsgraad waarbij telkens feedback wordt gegeven. Het volstaat niet om studenten te leren over kritisch denken of om ze goede voorbeelden te geven van kritisch denken. 

Daarenboven moet je studenten aanleren om de opgedane kennis te transfereren naar andere contexten, een proces dat minder spontaan gebeurt dan je zou denken. Ook bij oefeningen kritisch denken is dat essentieel. Laat je studenten eerst de situatie abstraheren: vraag hun wat ze in het algemeen hebben gedaan. Zet ze vervolgens aan om situaties te zoeken waarin ze die denkwijze ook zouden kunnen toepassen, en laat ze dat dan ook doen. 

Toepassing in leestaken 

Kritisch denken neemt vaak de vorm aan van kritisch redeneren op basis van argumenten, die normaliter onderling hiërarchisch gestructureerd zijn. Geef studenten een tekst en laat ze de argumentatie analyseren door een argumentatieschema op te stellen. Dat laat toe om de logische verbanden grafisch voor te stellen, en gemakkelijker de premissen en veronderstellingen te identificeren. Daarnaast ontdekken ze zo eventuele redeneerfouten.  

Toepassing in spreektaken 

Gebruik in je lessen het leergesprek als werkvorm. Die methodiek heeft als doel om studenten tot bepaalde inzichten te laten komen door doelgerichte vragen te stellen.  Dat is een ideale manier om studenten tot kritisch denken aan te zetten. 

Deze video toont hoe je eenvoudig kritisch denken kan stimuleren. De lesgever reageert verbaasd bij een goed antwoord en negeert even een fout antwoord. Zo daagt hij zijn studenten uit om kritischer te denken. 

Meld je aan met je UGent account op MS Stream om de video te bekijken.

Meer weten? 

Lees de bron waarop deze onderwijstip is gebaseerd: 

• Van Gelder Tim (2005). Teaching critical thinking. Some lessons from cognitive science. College Teaching, 53 (1), pp. 41-46.